بررسی ترکیب‏پذیری و نحوۀ توارث برخی صفات مورفولوژیکی در گندم نان در شرایط تنش خشکی با استفاده از تجزیۀ دی‏آلل

اصلاح واریته‏های گندم سازگار به خشکی یکی از اهداف برنامه‏های اصلاحی است. عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی به بسیاری از خصوصیات فنولوژیکی، مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی بستگی دارد. به‌منظور بررسی ترکیب‏پذیری عمومی و خصوصی و چگونگی عمل ژن‏ها در شرایط تنش ‏خشکی در سه لاین و دو رقم گندم نان، تلاقی‏های یک‏طرفه به‌صورت دی‏آلل در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران انجام گرفت. بذور والدین و دورگ‏ها (F1) در پاییز 1390 در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار کشت شد. صفات تعداد دانه در سنبله، تعداد گلچه‏های عقیم در سنبله، عملکرد دانه در بوته، تعداد روز تا گلدهی و وزن هزاردانه ‌ارزیابی شدند. نتایج تجزیۀ واریانس داده‏ها اختلاف معنا‏داری بین ژنوتیپ‏ها نشان داد. نتایج تجزیۀ دی‏آلل براساس روش دو مدل B گریفینگ نشان داد که اثر ترکیب‏پذیری عمومی ((GCA برای کلیۀ صفات و ترکیب‏پذیری خصوصی (SCA) برای همۀ صفات اندازه‏گیری شده به‌جز‌ صفت تعداد گلچه‏های عقیم در سنبله، در سطح احتمال 1 درصد معنا‏دار بود. همچنین نسبت میانگین مربعات GCA بر SCA دربارۀ کلیۀ صفات به‌جز‌ صفت تعداد روز تا گلدهی معنا‏دار بود. تأثیر زیاد واریانس ژنتیکی افزایشی در صفات یادشده بیانگر زیاد‌بودن میزان وراثت‏پذیری در این صفات است و امکان گزینش در نسل‏های اولیه برای این صفات را فراهم می‏سازد.